ÇORBANAME

Nedir bu çorba nereden gelmektedir?

“Çorba”, Farsça “şor” (tuz) ve “bâ” (su) kelimelerinden mürekkep “şûr-bâ”nın dilimizdeki adıdır. Kadim zamanlardan beri envai çeşitleriyle fiziksel bir ihtiyaç için var olan çorba; muhteviyatı, yapılış şekli, tadı, rengi, kokusu ve yöresiyle ait olduğu toplumda kendine özgü bir kimlik oluşturmaktadır. Orta Asya Türklerinin “yoğurt”, “un” ve “su” ana malzemeleriyle yaptıkları “oğmaç/umaç”, “katık”, “toyga”, “tarhana” gibi ürünler de çorbanın Türk mutfağındaki izlerini sürmemize olanak tanımaktadır. Bu çorbalar günümüzde de aslına yakın form, muhteviyat ve pişirme usullerini korumaktadır. Hatta Anadolu’da gerek taşra gerekse saray ahalisinin doğum, ölüm, sûr, sünnet, eğlence, düğün vb. gibi cemiyetlerinde çorbasız sofra pek az görülür. Bu sebeple taşıdığı kültürel kodlarla çorbanın sıhhi, iktisadi, menkıbevi, siyasi, askerî vb. mecralardaki varlığı, onun toplumun tüm kesimlerine nüfuz eden bir hüviyete kavuşmasına imkân tanımıştır.

Türk toplumundaki bu derinlikli etkisi, geleneğin tanığı olan klasik şiirlerin dikkatinden de kaçmamıştır. Döneminin mizah ustalarından, ünlü gazeteci ve yazar Ahmet Rasim Bey (1865-1932), “Şehir Mektupları” başlığıyla, 1897-1899 arası İstanbul’da günlük yaşamı anlatan gazete yazılarından birinde, midesine düşkün dostlarından Baba Yaver’in özellikle ramazanda, çorbaya olan düşkünlüğünün daha da arttığına değiniyor ve Yaver’in doğaçlama söylediği bir çorba manzumesini okurlarına aktarıyordu.

“Baba Yaver”, aslında Ahmet Rasim’in yarattığı hayali bir kişi olduğundan, birçok işkembeci dükkânında çerçeveletip duvara asılan bu çorba kasidesinin şairi de oydu kuşkusuz.

Çorba şiiri şöyleydi:

ÇORBANAME

Kana kuvvet göze fer batna cilâdır çorba

İllet-i cû’a deva mahz-ı gıdâdır çorba

Sağlara, hastalara ayni şifâdır çorba

Ağniya dostu, muhibb-i fukarâdır çorba

Hâsılı hâhiş ile ekle sezâdır çorba

“Sahne-i Lüp”te ağız Lû’bu’nın ilk perdesidir

Her zamân önde yürür, et’ime serkerdesidir

Bence hep batn-ı beşer çorba cilakerdesidir

Bütün efrâd-ı ecânib “supa” perverdesidir

Âlemin sevgilisi dense sezâdır çorba

Ramazanda hele bin cân ile herkes gözler

Daha gündüzden onu mîde-i hâlî özler

Çorbaya dâir olur sofrada yağlı sözler

O ise baklavanın râhını durmaz düzler

Öyle bir râhber-i bâd-hevâdır çorba

Ekşili, terbilyeli başlar ise âhenge

Girişir tab’-ı şikem nağme-i çengâçenge

Boyanır kîseye, efkâra göre her renge

Dar boğazlarda girer girse kaşıkla cenge

O zamân sıdk ile muhtâc-ı duâdır çorba

Ahmed Râsim

Ahmet Rasim’in bu dillere destan şiirinden sonra fazla sözegerek yok sanırım.

Çorba şifadır,

Şimdi çorba içmek zamanı.

Afiyet olsun.